Để hiện thực hóa các mục tiêu trong Chiến lược phát triển ngành dược Việt Nam, nhiều ý kiến cho rằng, cần có thêm cơ chế đột phá cho ngành công nghiệp này.
Theo đó, Chiến lược quốc gia phát triển ngành dược Việt Nam giai đoạn đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tháng 10/2023 đặt mục tiêu thuốc sản xuất trong nước đáp ứng khoảng 80% nhu cầu sử dụng và 70% giá trị thị trường vào năm 2030; tổng giá trị ngành công nghiệp dược đóng góp vào GDP trên 20 tỷ USD vào năm 2045…
Thực tế những năm qua, ngành công nghiệp dược trong nước đã đạt được nhiều tiến bộ vượt bậc. Theo số liệu của Cục Quản lý dược thuộc Bộ Y tế, từ năm 2021 đến nay, ngành dược sản xuất 50% lượng thuốc phục vụ nhân dân đảm bảo chất lượng với giá hợp lý, đáp ứng nhu cầu khám, chữa bệnh và phòng bệnh.
Đặc biệt, sản xuất thuốc mở rộng về quy mô với 228 nhà máy đạt tiêu chuẩn GMP-WHO (tiêu chuẩn bắt buộc áp dụng đối với tất cả các lĩnh vực sản xuất, chế biến các sản phẩm yêu cầu điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm cao), trong đó có 18 dây chuyền đạt tiêu chuẩn EU-GMP, Japan-GMP, TCA, PIC/s. Tổng giá trị thị trường dược phẩm ước khoảng 7 tỷ USD năm 2023.
Ngoài ra, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng theo báo cáo của Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương duy trì ở mức dưới 1%. Vắc xin sản xuất trong nước đáp ứng 11/12 loại vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng.
Mặc dù vậy, để đạt được các mục tiêu theo Chiến lược phát triển ngành dược Việt Nam, thách thức là không nhỏ.
Thực tế, ngành công nghiệp này ở nước ta vẫn chưa đảm bảo tự chủ về nguyên liệu, thuốc chữa bệnh, trong khi nước ta được đánh giá có tiềm năng lớn về dược liệu và nền y học cổ truyền. Nhiều nhà máy mới chỉ đầu tư dây chuyền sản xuất các dạng bào chế quy ước, tập trung vào những loại thuốc thông thường, các thuốc generic; chưa tiếp cận, áp dụng công nghệ hiện đại, kỹ thuật bào chế mới, sản xuất thuốc chuyên khoa, đặc trị, chưa có năng lực nghiên cứu – phát triển thuốc mới. Thuốc sản xuất trong nước chưa có tính cạnh tranh cao và bền vững.
Do đó, để hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược, PGS.TS Lê Văn Truyền, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, cần có thêm cơ chế đột phá phát triển công nghiệp dược, phải cơ cấu lại nền công nghiệp dược để sản xuất trong nước phát triển vững chắc, giảm phụ thuộc vào bên ngoài.
Theo ông Truyền, các giải pháp trọng tâm cần đẩy mạnh triển khai trong thời gian tới là xây dựng thể chế pháp luật theo hướng tạo môi trường pháp lý thông thoáng, thuận lợi cho các doanh nghiệp hợp tác và tận dụng lợi thế của nhau để cùng phát triển. Chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Khuyến khích ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số, chuyển giao công nghệ, đầu tư sản xuất thuốc, vắc xin, sinh phẩm. Tăng cường liên kết, tham gia ngày càng sâu vào chuỗi giá trị dược phẩm trong khu vực và trên thế giới…
Về phía doanh nghiệp, mỗi công ty dược cần xây dựng chiến lược phát triển trung và dài hạn phù hợp với định hướng của Chiến lược, môi trường kinh doanh quốc tế, khu vực và trong nước để nâng cao năng lực cạnh tranh.
“Cần tập trung hiện đại hóa dây chuyền, công nghệ chế biến, bào chế các sản phẩm có chất lượng cao dưới dạng thuốc y học cổ truyền hoặc dạng bào chế hiện đại theo tiêu chuẩn GMP để có thể sản xuất ở quy mô lớn, đáp ứng nhu cầu trong nước và hướng đến xuất khẩu; tiêu chuẩn hóa về hàm lượng hoạt chất/chất đánh dấu. Đồng thời, cải thiện năng lực tiếp cận chuyển giao công nghệ, từ cơ sở vật chất kỹ thuật đến nguồn nhân lực chất lượng cao”, PGS.TS Lê Văn Truyền chia sẻ.
Đồng quan điểm, bà Đỗ Thanh Hà, Phó trưởng phòng Phát triển Công nghiệp hoá chất (Cục Hoá chất) cho rằng, cần đẩy mạnh quá trình xây dựng ngành công nghiệp hoá dược trên cơ sở hình thành và phát triển bền vững các doanh nghiệp hoá dược thuộc mọi thành phần kinh tế; có cơ chế, chính sách cụ thể ưu đãi đặc biệt cho đầu tư sản xuấ hoá dược, nhất là dược chất để khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư phát triển ngành công nghiệp hoá dược.
“Đồng thời, đẩy nhanh thủ tục chuyển giao và đổi mới công nghệ, dây chuyền máy móc thiết bị; ứng dụng công nghệ tiên tiến, hiện đại để sản xuất các sản phẩm hoá dược có chất lượng cao, đủ sức cạnh tranh trên thị trường”, chuyên gia này nhấn mạnh.
Bên cạnh những vấn đề đã nêu, nhiều ý kiến cho rằng, việc xây dựng Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược là cần thiết.
Theo kế hoạch, Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược sẽ được thảo luận tại Kỳ họp thứ 7 và thông qua tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV. Khi đó sẽ giải quyết được căn cơ những tồn tại, bất cập trong công tác quản lý nhà nước về dược, giúp cho ngành dược tiếp tục phát triển mạnh mẽ cũng như công tác đảm bảo cung ứng kịp thời thuốc có chất lượng, an toàn, hiệu quả và giá cả hợp lý cho người dân trong thời gian tới.
