Charoen Pokphand Group (C.P. Group) – tập đoàn đa ngành có trụ sở tại Thái Lan và sở hữu một trong những công ty nông nghiệp lớn nhất Việt Nam từng nhiều lần bị đưa vào tầm ngắm của báo chí quốc tế và cơ quan quản lý do liên quan đến các vấn đề về môi trường, lao động, cạnh tranh, quản trị chuỗi cung ứng và mới đây nhất là chất lượng thực phẩm.
Vi phạm quy định về môi trường và thuế
C.P. Group bắt đầu đầu tư vào Việt Nam từ năm 1993 và nhanh chóng phát triển thành một trong những doanh nghiệp chăn nuôi lớn nhất cả nước, hoạt động trong các lĩnh vực sản xuất thức ăn chăn nuôi, chăn nuôi heo, gà, thuỷ sản, chế biến thực phẩm và phân phối bán lẻ.
Tuy nhiên, cùng với sự mở rộng quy mô là những lần doanh nghiệp này vướng vào các vụ việc vi phạm pháp luật về môi trường và thủ tục hành chính.
Tháng 11/2024, UBND tỉnh Đồng Nai đã xử phạt Công ty Cổ phần Chăn nuôi C.P. Việt Nam số tiền 790 triệu đồng do một loạt vi phạm trong lĩnh vực môi trường. Cụ thể, doanh nghiệp đã đưa vào vận hành các công trình xử lý chất thải mà chưa thực hiện thủ tục thông báo kế hoạch vận hành thử nghiệm theo quy định.
Ngoài ra, dự án đầu tư của doanh nghiệp thuộc đối tượng phải có giấy phép môi trường nhưng lại không có giấy tờ phù hợp. Việc xử phạt được căn cứ theo Nghị định 45/2022/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.
Trước đó, vào năm 2021, C.P. Việt Nam cũng từng bị xử phạt hơn 640 triệu đồng do hành vi xả thải vượt quy chuẩn kỹ thuật ra môi trường. Trong cùng năm, sau các cuộc thanh tra, doanh nghiệp này còn bị truy thu thuế với tổng số tiền lên tới 138 tỷ đồng. Cơ quan chức năng yêu cầu công ty rà soát lại hệ thống xử lý nước thải và các quy trình bảo vệ môi trường tại các nhà máy, trang trại.
Ngoài các quyết định xử phạt từ cơ quan chức năng, C.P. Việt Nam cũng từng đối mặt với phản ánh từ người dân tại một số địa phương về tác động môi trường trong quá trình chăn nuôi.
Tại huyện Chương Mỹ – Hà Nội, năm 2023, nhiều trang trại đối tác gia công cho C.P. Việt Nam có dấu hiệu gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Biên bản kiểm tra của chính quyền địa phương xác nhận các trang trại này sử dụng nước giếng khoan không qua xử lý, không có hệ thống xử lý chất thải đúng chuẩn và gây mùi hôi lan rộng ra khu dân cư lân cận.
Dù không trực tiếp vận hành các trang trại này, C.P. Việt Nam là đơn vị ký hợp đồng chăn nuôi gia công với các hộ và công ty tại khu vực này. Điều này đặt ra câu hỏi về trách nhiệm giám sát chuỗi cung ứng cũng như quy định ràng buộc trách nhiệm môi trường đối với các đối tác gia công trong ngành chăn nuôi.
Nghi vấn độc quyền trong ngành thức ăn chăn nuôi
Năm 2015, C.P. Việt Nam và Cargill (Mỹ) cũng từng bị Liên minh Nông nghiệp cáo buộc chiếm lĩnh khoảng 30% thị phần thức ăn chăn nuôi, tạo ra nguy cơ độc quyền và gây áp lực với các doanh nghiệp nội địa. Một báo cáo do tổ chức này công bố chỉ rõ: các công ty ngoại quốc đã áp dụng chính sách chiết khấu sâu, thiết lập hệ thống phân phối độc quyền và thậm chí có dấu hiệu “thỏa thuận giá”, khiến các doanh nghiệp trong nước khó cạnh tranh.
Hệ quả là giá thành thức ăn chăn nuôi tại Việt Nam được cho là cao hơn 20% so với các nước trong khu vực Đông Nam Á, gây áp lực lớn lên người chăn nuôi. Mặc dù chưa có kết luận chính thức từ cơ quan quản lý cạnh tranh, vấn đề này từng được nêu tại nhiều hội nghị chính sách và phản ánh trên các diễn đàn của ngành nông nghiệp.
Báo cáo cũng chỉ ra, nhiều công ty đầu tư nước ngoài tại Việt Nam đã áp dụng mô hình của CP từ sản xuất thức ăn chăn nuôi, cung cấp vật nuôi, phát triển trang trại vệ tinh, giết mổ và phân phối sản phẩm. Trong chuỗi khép kín như vậy, nông dân và các công ty Việt Nam chỉ đóng vai trò là người bán hàng.
Vào thời điểm đó, Bộ Công Thương đã kêu gọi các doanh nghiệp trong nước thực hiện các biện pháp nhằm phá vỡ sự thống trị của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đối với ngành chăn nuôi trong nước.
Quản trị chuỗi cung ứng và giám sát thương vụ thâu tóm
Không chỉ tại Việt Nam, công ty mẹ C.P. Foods và C.P. Group cũng từng bị nêu tên trong một số báo cáo quốc tế liên quan đến chuỗi cung ứng.
Năm 2014, một cuộc điều tra của tờ The Guardian phản ánh việc một số nhà cung cấp bột cá của C.P. Foods tại Thái Lan sử dụng lao động cưỡng bức trên các tàu đánh cá. Theo báo cáo, người lao động chủ yếu đến từ Myanmar và Campuchia, bị ép làm việc trong điều kiện khắc nghiệt, không được trả lương đầy đủ và không có quyền rời tàu trong nhiều tháng.
C.P. Group khi đó thừa nhận không trực tiếp sở hữu hay điều hành các tàu đánh cá nhưng mua bột cá từ các nhà cung cấp bên ngoài. Tập đoàn cam kết rà soát lại chuỗi cung ứng, tăng cường kiểm toán và hợp tác với các tổ chức quốc tế để cải thiện điều kiện lao động, đồng thời minh bạch hơn trong quá trình thu mua nguyên liệu.
Một sự kiện gây chú ý khác liên quan đến C.P. Group là thương vụ thâu tóm chuỗi siêu thị Tesco Lotus tại Thái Lan vào năm 2020, với giá trị lên tới 10,6 tỷ USD. Đây là một trong những thương vụ M&A lớn nhất Đông Nam Á thời điểm đó và nhanh chóng khiến Ủy ban Cạnh tranh Thương mại Thái Lan (TCCT) mở cuộc điều tra do lo ngại về rủi ro tập trung thị phần trong lĩnh vực bán lẻ.
Kết quả điều tra cho phép giao dịch được thực hiện, nhưng đi kèm với các điều kiện ràng buộc như: C.P. không được tăng giá bán bất hợp lý, không được ép buộc nhà cung cấp, và phải đảm bảo minh bạch thông tin về hoạt động phân phối. Vụ việc đã trở thành tiền lệ cho các thương vụ M&A có yếu tố tập trung thị trường lớn tại khu vực ASEAN.
Tính đến năm 2024, Việt Nam đã trở thành thị trường nước ngoài lớn nhất của C.P. Foods, chiếm khoảng 21% doanh thu toàn cầu của công ty. Đây là minh chứng cho vai trò quan trọng của Việt Nam trong chiến lược mở rộng của tập đoàn đến từ Thái Lan.
Tuy nhiên, quy mô lớn cũng đi kèm áp lực về quản trị môi trường, tuân thủ quy định và duy trì niềm tin cộng đồng. Dù đa phần các cáo buộc và sự cố đều đã được xử lý, bài học đặt ra là doanh nghiệp càng lớn, càng cần minh bạch, kiểm soát tốt chuỗi cung ứng và quản trị rủi ro xã hội – môi trường để duy trì niềm tin thị trường.
Mới đây nhất, C.P. Việt Nam tiếp tục vướng vào một vụ việc gây tranh cãi khi một cửa hàng CP Fresh Shop tại thị trấn Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng bị tố bán thịt heo và gà không đảm bảo chất lượng. Người tố cáo, tự xưng là nhân viên cũ cửa hàng, đăng tải lên mạng xã hội hình ảnh các sản phẩm bị nghi là thịt heo bệnh, gà bệnh, thậm chí có mùi hôi thối.
Ngay sau đó, đoàn kiểm tra liên ngành tỉnh Sóc Trăng đã tiến hành kiểm tra đột xuất và phát hiện cửa hàng hoạt động khi giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm đã hết hiệu lực từ ngày 8/3/2025. Ngoài ra, cơ sở chưa xuất trình được bản gốc giấy xác nhận đã qua tập huấn kiến thức an toàn thực phẩm.
Dù C.P. Việt Nam khẳng định sẽ phối hợp với cơ quan chức năng làm rõ vụ việc, sự cố này tiếp tục đặt dấu hỏi về chất lượng kiểm soát an toàn thực phẩm của doanh nghiệp, nhất là trong bối cảnh tập đoàn này đang mở rộng mảng kinh doanh bán lẻ thực phẩm tươi sống tại Việt Nam. Vụ việc đang được cơ quan chức năng tiếp tục làm rõ.
