Làm doanh nhân mà dựng nên được sản nghiệp và danh tiếng lớn, bền vững, từ xưa đến nay đều là phải từ làm ăn chăm lo buôn bán đàng hoàng, như cha ông ta nói, phải “buôn ngay, bán thẳng”, là phải tạo dựng nên được mối tin cậy giữa người mua và kẻ bán, là nỗ lực đáp ứng nhu cầu thị trường một cách chính trực.
Tôi đã đọc câu chuyện về khởi nghiệp nên một hiệu phở tái lăn nổi tiếng ở Hà Nội. Gần đây, quán phở ấy đã được nhượng quyền thương hiệu để mở mấy cơ sở kinh doanh ở nước ngoài. Trong câu chuyện có chi tiết như sau: Ông chủ này lúc mới bắt đầu làm nghề phở, đã học lỏm được cách nấu phở của một hiệu phở khá đông khách ở gần nơi ông mở điểm kinh doanh, mới đầu ít khách, ông cứ cho nổi lửa xào thịt bò tái lăn cho bùng lửa lên rồi quạt khói lan tỏa khắp con ngõ để gây sự chú ý. Từ đấy, dần dần quán ông hút được khách, rồi thành quen thuộc với dân hàng phố, cứ thế mà phát triển đi lên…
Lại đọc ở đâu đó câu chuyện một người làm nghề sản xuất bánh kẹo. Ông này chế ra một sản phẩm mới, giá thành khá rẻ so với mặt bằng, đem đi bỏ mối cho các đại lý bán lẻ. Ban đầu họ lạ lẫm, e ngại không nhận, ông nài nỉ họ nhận thử cho một ít. Xong rồi, ông cho người nhà tỏa đến các đại lý ấy để mua lại và khéo léo khen ngợi. Cứ thế mà dần dần thành quen, lại do hàng có giá vốn rẻ hơn các nhãn khác, bán được lời lãi khá hơn, nên các đại lý nhận thêm và chăm chú giới thiệu với khách. Kết quả là ông sản xuất bánh kẹo này chiếm lĩnh được thị trường, mở mang cơ nghiệp…
Chả nói ở đâu xa, ngay trong nghề báo của chúng tôi cũng lưu truyền chuyện một ông tổng biên tập rất giỏi, đã áp dụng cái cách như ông bán bánh kẹo nói trên. Hồi khởi nghiệp, ông ấy xin được giấy phép ra tờ báo, liền chế lấy cái măng-séc gần gần giống với mấy tờ đang ăn khách nhất, mang đến ký gửi ở các sạp báo. Xong rồi thì cho quân đóng giả là người đọc đi mua lại báo, hết người này đến người khác. Các sạp báo thấy thế thì hào hứng, chăm chú khen ngợi, bày tờ ấy ở chỗ dễ nhìn thấy, bắt mắt nhất. Và từ đó, tờ báo phất lên, liên tục phát triển…
Tất nhiên là tôi tin một hiệu phở, một nhãn hàng bánh kẹo hay tờ báo thành công, được nhiều người ưa chuộng thì cần phải có rất nhiều phẩm chất và bí quyết khác nữa. Cái cách tiếp cận khách hàng thông minh và thú vị kể qua ở trên chỉ là khởi đầu, còn giữ được và mở rộng được thị trường, thì phải cần đến rất nhiều căn cốt.
Tuy nhiên, bây giờ nhớ lại mấy chuyện trên, sau cái vẻ dí dỏm và thú vị, ngẫm nghĩ, thì thấy nó cứ có vẻ sai sai sao đó… Rõ ràng những việc như thế là “láu cá”, là không công chính. Nó nằm trong cái kho “mẹo vặt” về buôn bán vốn nhỏ lẻ của người Việt ta. Nó là thuộc về sở đoản, có thể bất đắc dĩ mà phải sử dụng một cách thi thoảng thôi. Nếu ta cứ khen ngợi và đua theo cái kiểu này, rồi coi nó là chiến lược, là “đòn bẩy”, trong thời đại của tài chính số như hiện nay, thì tất sẽ dẫn đến phạm tội, kiểu như các vụ án về “thổi” giá đất, thổi giá cổ phiếu và lũng đoạn thị trường chứng khoán, chính là lừa đảo chiếm đoạt tài sản, phạm vào tội danh đã đưa mấy doanh nhân khá lừng lẫy sa vào tù ngục thời gian vừa mới qua.
Làm doanh nhân mà dựng nên được sản nghiệp và danh tiếng lớn, bền vững, từ xưa đến nay đều là phải từ làm ăn chăm lo buôn bán đàng hoàng, như cha ông ta nói, phải “buôn ngay, bán thẳng”, là phải tạo dựng nên được mối tin cậy giữa người mua và kẻ bán, là nỗ lực đáp ứng nhu cầu thị trường một cách chính trực.
Có hai câu chuyện, một xưa một nay, tôi muốn kể hầu quý vị.
Câu chuyện thứ nhất là chuyện liên quan đến nhà tư sản dân tộc Bạch Thái Bưởi, cách đây chừng một thế kỷ. Bạch Thái Bưởi sinh thời gia cảnh nghèo khó, mồ côi cha từ nhỏ, phải lang thang bán hàng rong kiếm sống. Rồi ông được cha mẹ nuôi cho ăn học và giúp đỡ, từ đó ông đã từng bước đi lên, từ người làm thuê, rồi thư ký hiệu buôn, dần dần trở thành ông chủ, một nhà tư sản lừng lẫy tên tuổi.
Đỉnh cao sóng gió, cũng là giai đoạn tỏa sáng nhất tinh thần tự tôn dân tộc của Bạch Thái Bưởi là việc ông mua lại những con tàu chở khách dọc các tuyến sông biển phía Bắc của người Pháp, rồi đổi tên thành tàu Việt và cạnh tranh đến mức đụng độ “sống chết” với người Hoa. Ông hạ giá vé xuống một thì người Hoa hạ giá vé xuống hai. Các chủ tàu người Hoa trường vốn, quyết chí “đập chết” Bạch Thái Bưởi bằng đủ các mưu kế. Bạch Thái Bưởi vẫn tin tưởng sự nghiệp kinh doanh đàng hoàng của mình.
Ông nhờ các tờ báo viết bài tuyên truyền, cử người đi tới các bến tàu kể về những thiệt thòi của người Việt, kêu gọi đồng bào ủng hộ ông kinh doanh. Ông treo những cái ống trên tàu, để ai thấy việc làm của ông là đáng khuyến khích thì bỏ tiền vào, giúp cho chủ tàu giảm lỗ. Ông cho mua quạt giấy, chuẩn bị nước chè xanh đãi khách, có khi còn tổ chức những đội hát chèo, hát xẩm trên tàu để phục vụ bà con. Kết quả là hành khách dần dần bỏ tàu Hoa mà đi tàu Việt.
Ông đã lấy tinh thần dân tộc làm một thứ “vũ khí đặc biệt” công chính và hợp lực để chiến thắng trong cuộc cạnh tranh nghiệt ngã. Rồi ông mua tiếp các xưởng sửa chữa và tự đóng lấy tàu biển. Ông trở thành “Chúa sông Bắc Kỳ”, mở rộng tầm hoạt động ra khắp Đông Dương và các nước lân cận như Hồng Kông, Trung Quốc, Nhật Bản, Singapore, Philippines…
Không dừng lại, Bạch Thái Bưởi tiếp tục mở rộng lĩnh vực kinh doanh sang khai thác mỏ, đầu tư bất động sản, in ấn và các hoạt động hỗ trợ phát triển báo chí, văn hóa, văn nghệ để khai trí và chấn hưng tinh thần dân tộc…
Câu chuyện thứ hai là của thời nay. Tôi mới vừa được mời đi Tuy Hòa dự lễ mừng 40 năm ra đời, trưởng thành và phát triển của một tập đoàn hạ tầng giao thông hàng đầu đất nước hiện nay. Nhớ lại thuở ban đầu, đây chỉ là một HTX xây dựng nhỏ ở một tỉnh nhỏ. Thế rồi chàng thanh niên đứng đầu cơ sở ấy dần dần vượt khó đi lên. Cho tới một ngày, nhìn thấy quê hương mình hai phía Bắc, Nam đều bị ngăn cách bởi những con đèo dài dặc và hiểm trở.
Thời gian ấy, nước ta vừa mới dồn tiền của để thuê nước ngoài làm cho hầm đường bộ xuyên núi Hải Vân. Thế là chàng trai ấy bật lên khát vọng, phải làm đường bộ xuyên núi cho quê hương mình. Đó là một khát vọng rất lớn, rất nhiều người coi là điên rồ. Chàng trai này đã mang khát vọng lớn ấy xuôi Nam ngược Bắc, tiếp xúc với đủ các loại doanh nghiệp, bạn bè, gõ cửa trình bày với các cơ quan chức năng…
Ròng rã một thời gian, nhiều người hiểu được khát vọng ấy đã động viên góp sức, rồi liên kết với cơ sở này để tìm cách thực hiện. Từ tay trắng đã tạo nên pháp nhân, tập hợp được nhân lực, mời gọi các cố vấn, các chuyên gia, để cùng đi tìm vốn thực hiện. Lại đi nước ngoài nước trong qua bao nhiêu chuyến bay dài dặc, cuối cùng họ đã gặp được tiền lớn cho vay từ chính một ngân hàng uy tín ở trong nước. Thế là lần đầu tiên, chính người Việt đã tạo lập nên một mô hình tự chủ để làm lấy một công trình hầm đường bộ xuyên núi cho chính mình.
Một điều kỳ lạ nữa là theo dự toán và thiết kế ban đầu, công trình có giá tiền đầu tư lên đến mười lăm nghìn tỷ đồng, đi vào thi công, lại tiếp tục tìm tòi phương án tối ưu và quản lý chặt chẽ để đến khi hoàn thành vừa sớm so với dự định, lại vừa giảm được chi phí, thừa ra đến hơn bốn ngàn tỷ đồng. Cùng với những kinh nghiệm quý báu mới được rút ra, số tiền này liền được đầu tư để mở ra một công trình hầm xuyên núi mới…
Cứ thế tiếp tục, cho đến nay, đã trở thành một tập đoàn lớn mạnh với các công trình ở khắp đất nước. Chàng trai năm nào nay đã được mệnh danh là “Vua hầm đường bộ xuyên núi” ở Việt Nam…
Qua hai câu chuyện trên, chúng ta có thể rút ra được những bài học gì cho công cuộc dựng xây kiến thiết trong chặng đường sắp tới?
Trong lịch sử phát triển của đất nước ta, ghi nhận sự ra đời tầng lớp thương nhân rõ nhất có lẽ là ở thời Hậu Lý đầu thế kỷ thứ XI. Ở thời ấy, đã thấy nhiều sự liên kết rất đẹp đẽ để cùng nhau hội tụ kinh nghiệm làm ăn, tri thức sản xuất, khả năng kinh doanh, để cùng phát huy mà dựng nghiệp. Vua Lý Công Uẩn dời đô từ Hoa Lư ra Đại La rồi lập nên kinh thành Thăng Long. Thăng Long trở nên sầm uất với nhiều dấu ấn còn lưu lại đến ngày hôm nay. Đặc biệt, các thương nhân và những người sản xuất lành nghề được tập hợp lại thành các làng nghề, phố nghề. Từ đây, họ có điều kiện sống chung cùng nhau, cùng chia sẻ mà liên kết, hợp lực để phát triển cùng đất nước. Thăng Long trở thành kinh đô Ánh sáng…
Những thành tựu và kinh nghiệm của thời nhà Lý còn được phát huy mạnh mẽ trong thời nhà Trần tiếp nối ngay sau đó. Đất nước càng trở nên thịnh vượng với Hào khí Đông A. Thời đại Lý – Trần kéo dài mấy trăm năm là dấu ấn của một giai đoạn thịnh trị rực rỡ. Nước Đại Việt giao thương với các quốc gia hết sức hòa hiếu nhưng cũng đầy sức mạnh vững vàng để đối dầu với các cuộc xâm lăng mà giữ yên bờ cõi, cương thổ quốc gia…
Chủ trương, chính sách của lãnh đạo đất nước đã có nhiều thay đổi, càng ngày càng trở nên phù hợp và đúng đắn, cùng với đường lối đối ngoại rộng mở, từ thời kỳ Đổi mới (1986) đến nay, đã mang lại rất nhiều thành tựu. Một đội ngũ doanh nhân thời kỳ mới đã xuất hiện, phát triển ngày càng đông đảo. Việt Nam đã có nhiều tập đoàn kinh tế lớn, có đủ năng lực để chiếm lĩnh thị trường trong nước và vươn tầm ra khu vực, quốc tế. Có thể nói, tiềm năng và trình độ phát triển kinh tế của Việt Nam hiện nay đã có đủ sức mạnh để bao quát và giải quyết các yêu cầu và nhiệm vụ lớn được đặt trong kỷ nguyên kiến thiết mới.
Hành trình dẫn đến những thành tựu kinh tế và phát triển hiện nay là một con đường dài đầy nhọc nhằn, kinh qua nhiều hy sinh và phải trả giá. Trong quá trình ấy, dần dần tiếp cận kinh tế thị trường, coi “thương trường là chiến trường”, chúng ta thường đề cao sự cạnh tranh, nhiều khi rất cảnh giác với những cách thức hợp lực và liên kết để phát huy tiềm năng và nâng cao năng lực phát triển.
Bước vào kỷ nguyên kiến thiết hướng đến xây dựng đất nước Việt Nam trở thành một quốc gia thịnh vượng và tự chủ, cùng với việc nâng cao năng lực hội nhập kinh tế toàn cầu, tiếp nhận nhanh chóng những tiến bộ của nhân loại, thì giới doanh nhân và doanh nghiệp, nhất là các tập đoàn lớn nhất hiện nay, càng cần phải chú trọng nhận thức về việc hợp lực và liên kết quốc gia để tạo dựng nên những tầm vóc, những năng lực và sức mạnh mới cho mình để đảm đương sứ mệnh, để nhận lấy và giải quyết những nhiệm vụ lớn trong kiến thiết quốc gia.
Có rất nhiều hình ảnh đẹp đẽ có thể sẽ hiện lên. Chẳng hạn như các tập đoàn lớn về giao thông, công nghiệp, sắt thép, về chế tạo máy và toa xe, về công nghệ điều khiển, thông tin, về phục vụ… thay vì tự tìm cách nâng cao năng lực của mình một các riêng rẽ để tham gia đấu thầu, thì sẽ hợp lực và liên kết lại để phân công các công đoạn cho nhau mà nhận lấy nhiệm vụ thực hiện Dự án Đường sắt cao tốc Bắc Nam. Hoặc các tập đoàn công nghiệp hàng đầu về ô tô, xe máy hiện nay cùng hợp lực và liên kết để sản xuất và phát triển các loại phương tiện mang nhãn hiệu Việt Nam phục vụ người Việt và vươn ra thị trường thế giới. Hoặc các tập đoàn nông nghiệp, cùng sản xuất sữa và thực phẩm, thay vì cạnh tranh với nhau, thì hợp lực và liên kết với nhau mà triển khai một chiến lược lớn về nông nghiêp quốc gia rồi cùng phát triển…
Trong những năm đã qua, đã có nhiều những liên kết, hợp lực và chia sẻ giữa các tập đoàn kinh tế để hỗ trợ cùng nhau vượt qua những khó khăn, những cú sốc hay sự suy thoái bất ngờ của thị trường, cả những lầm lạc trong hoạch định đường hướng phát triển. Bây giờ, những kinh nghiệm ấy sẽ mang đến những thành công mới trong trải nghiệm nếu hợp lực và liên kết để chiếm lĩnh những kỳ tích mới.
Lãnh đạo đất nước đã quyết liệt đề những chủ trương và chính sách lớn phù hợp để tháo gỡ những “điểm nghẽn” cho phát triển, chắc chắn sẽ nhanh chóng có những chính sách hỗ trợ hợp lực và liên kết trong hoạch định chiến lược nâng cao năng lực của các doanh nghiệp để tham dự công cuộc kiến tạo và phát triển quốc gia. Con đường hướng đến những mục tiêu lớn lao của tương lai thịnh vượng càng trở nên rộng mở…
